در این مقاله سعی شده از اصطلاحات تخصصی دوری و محتوایی آموزشی و تا جایی که به مفهوم لطمه نزند ساده سازی کنیم. این مقاله به مرور تکمیل‌تر خواهد شد. اگر ضعفی در محتوای آن مشاهده کردید پوزش ما را پیشاپیش پذیرا باشید.
در مصاحبه‌ای که استیو جابز در سال ۱۹۹۶ میلادی (۱۳۷۵ خورشیدی) با رسانه wired داشت به مفهومی اشاره کرد که امروز برای بسیاری از استارتاپها یک مبنای فکری است. استیو جابز خلاقیت را تنها وصل کردن چیزها به یکدیگر عنوان کرد.
من که عاشق خنده‌هاشم
شاید نگاه ما به خلاقیت همان ایده‌های نابی باشد که از ذهن پویای شخصی تیزهوش ترواش کرده است اما حقیقت چیز دیگری است. طبق تحقیقات دانشمندان، ایده‌های خلاق حاصل همکاری درازمدت و برنامه‌ریزی‌شده عده‌ای از افراد با اهداف یکسان هستند.
باور به خلاقیت ذاتی در ارائه ایده‌ها به عقیده بسیاری از دانشمندان باوری مردود است؛ چرا که طبیعت انسان بر تقلید است و از تقلید، ایده‌های نو پدیدار می‌شوند. مانند ساختار‌هایی که با لِگو تولید می‌شوند، ایده‌ها نیز محصول دیدگاه‌ها، دانش، عقاید، الهامات و از همه مهمتر، ایده‌های قبلی هستند. هر چقدر واحد‌های سازنده لِگو در شکل‌ها و رنگ‌های گوناگون موجود باشند می‌توانیم ساختار‌هایی جذاب‌تر تولید کنیم، این قانون در خلاقیت نیز صادق است.
الگو گرفتن از هر چیزی برای ارائه بهتر افکار و خواسته‌هایمان بسیار ارزشمند و مفید است. لزومی ندارد که همیشه چرخ را دوباره اختراع کنیم. – محمد تقی کریمی
ایده‌های خلاقانه در واقع نوع ویژه‌ای از تقلید هستند. بنابراین تقلید را نمی‌توان محکوم به معنای منفی دانست. بیایید این مفهوم را در سطح کسب و کار بسط دهیم، ایده‌های خلاقانه را نوع ویژه‌ای از تقلید دانستیم اما در مورد اجرای یک مدل کسب و کار چطور؟
مثلا فرض کنید ایده خلاقانه یک شرکت در شرایطی متفاوت توسط شرکتی دیگر کلون و اجرا شود آیا می‌توان این عمل را تقلید دانست؟ کلون کردن کسب و کار و تقلید از ایده‌های خلاقانه استارتاپ که همان بستر شکل‌گیری بسیاری از آنان است به امری ناگزیر در اکوسیستم استارتاپی دنیا بدل شده است.
کلون کردن یک کسب و کار از نظر صاحبان ایده امری مذموم است اما موسسات مختلف حقوقی و ثبت اختراعات زیر نظر دولت‌ها و بخش خصوصی ادعای مالکیت ایده‌ها را رد می‌کنند. از دلایل رد کردن مالکیت ایده‌ها توسط موسسات ثبت اختراعات، می‌توان به فلسفه وجودی ایده‌ها اشاره کرد که حاصل خلاقیت خالص ذهنی یک فرد نیستند بلکه چند نفر در بازه‌های زمانی مختلف و بر اساس ایده‌ها و دیگر منابع آنها را شکل داده‌اند.
انقدر باید ایده‌هاتو خط بزنی و دور بریزی تا به بهترینه خودت برسی
دیگر این که تنها ایده نیست که منجر به موفقیت یک کسب و کار می‌شود بلکه ابزار‌های دیگری مانند منابع مالی، دانش اشاعه ایده‌ها و منابع انسانی نیز دخیل هستند. البته موسسات ثبت اختراع برای محافظت از حقوق استارتاپ به آنان اجازه مالکیت ابزار‌های اجرایی را می‌دهند، مثلا یک کسب و کار که فروش خود را از طریق یک کد ussd به خصوص انجام می‌دهد، می‌تواند آن را به نام خود ثبت کند یا کد نویسی یک سایت با ایده خلاقانه، قابلیت حق ثبت اختراع را دارد.
با در نظر گرفتن این شرایط، هم اکنون در بسیاری از کشور‌ها، کلون کردن استارتاپ بسیار رایج است و این نوع کسب و کار‌ها، رشد قارچ‌گونه‌ای در اکو سیستم استارتاپی کشور‌ها دارند.
برای ارائه ایده‌ای متمایز که در بازار داخلی وجود ندارد، بهتر است یک محصول مشابه خارجی را به بهترین نحو ممکن کپی و اجرا کنیم، سپس کم کم آن را بومی سازی کنیم. – محمد تقی کریمی
نمونه‌ای عجیب: اوبر
شرکت اوبر در سال ۲۰۰۹ میلادی (۱۳۸۸ خورشیدی) توسط دو کار آفرین اهل سان فرانسیسکو تاسیس شد. این شرکت توانست فناوری و ترابری را با یکدیگر تلفیق کند و به بزرگ‌ترین شرکت حمل و نقل مسافر در جهان تبدیل شود.
اپلیکیشن هوشمند اوبر، مسافران را به نزدیک‌ترین راننده اوبر وصل می‌کند و با ارسال موقعیت مسافر، شرایط را برای شروع سفر فراهم می‌آورد. هزینه سفر نیز توسط خود اپلیکیشن محاسبه می‌شود و پرداخت هم از طریق آن انجام می‌شود. کرایه رانندگان نیز توسط شرکت پرداخت می‌شود.
افرادی که به عنوان راننده در اوبر مشغول به کار هستند رانندگان حرفه‌ای تاکسی نیستند بلکه افراد عادی محسوب می‌شوند که با خودروی شخصی به عنوان یک شغل نیمه وقت یا آخر هفته‌ای مشغول همکاری با این شرکت هستند.
افزایش محبوبیت اوبر و رشد خیره‌کننده سهام این شرکت، بسیاری را بر آن داشت که این مدل کسب و کار را تکرار کنند. این فرایند آن‌قدر رواج یافت که آن را «اوبر سازی» نامیدند. در کشور خودمان ایران نیز کار آفرینان حوزه فناوری و استارتاپ به کلون کردن این مدل کسب و کار روی آوردند و موفقیت‌هایی نیز کسب کردند. از جمله این استارتاپ می‌توان به اسنپ و تپسی اشاره کرد.
با وجود روند شدید اوبر سازی در کشور‌های مختلف، اکنون اوبر در بیش از ۷۰ کشور جهان مشغول فعالیت است.
فقط الگوبرداری یا تقلید کافی نیست، یک اصل مهم اجرای درست و منطبق آن است. شما باید بتوانید الگوی اولیه را به بهترین نحو ممکن انجام دهید و یک کپی خوب باشید. – محمد تقی کریمی
اوبر هم کپی بود!
اما اوبر که مدل کسب و کار آن مورد تقلید و کلون گسترده قرار گرفته است، نه تنها حاصل یک ایده خلاقانه و ناب نیست بلکه تقلیدی از مدل کسب و کاری صد و چند ساله است. ایده کسب و کار اوبر برداشتی فناورانه از ایده‌ای است که در سال ۱۹۱۴ میلادی (۱۲۹۳ خورشیدی) به ذهن یک فروشنده خودرو خطور کرد.
اون زمان ما تو ایران چی داشتیم به نظرتون؟
فردی به نام «ال پی درِبر» ساکن شهر لوس آنجلس با مشاهده صف‌های طویل تراموا ایده‌ای در ذهنش پدیدار شد. «اگر در مسیری که می‌روم، عده‌ای از این افراد را فقط با یک سکه به مقصد برسانم کمک مالی بزرگی برای من خواهد بود». او این کار را عملی کرد و با نصب تابلویی روی خودرو خود اعلام کرد که در مسیری مشخص با هزینه یک سکه افراد را به مقصد می‌رساند. به زودی ایده او که نام «جیتنی» را بر آن گذاشته بود همه گیر شد و کاسبی شرکت‌های تاکسی‌رانی و تراموا را کساد کرد.
طی یک سال ایده جیتنی در سراسر امریکا پخش شد و افراد در شهر‌های نیویورک، شیکاگو، سان فرانسیسکو و لوس آنجلس به استفاده از جیتنی روی آوردند. البته بعد‌ها با وضع قوانین سخت‌گیرانه و اعتراض گسترده شرکت‌های حمل و نقل مسافر، جیتنی از دور خارج شد. مورد شگفت‌انگیز این که جیتنی در دوران اوج خود، همان تعداد سفر‌هایی را به ثبت رساند که امروزه اوبر پس از صد سال به آن دست یافته است.
اوبر توانست با تقلید از ایده جیتنی موانعی را که باعث از بین رفتن آن شده بودند، کنار بزند و مدل کسب و کار را برای دنیای امروز مناسب سازد. واضح است که این کار به منابع مالی و انسانی بالا، نیازمند بود و اوبر توانست با موفقیت آن را اجرا کند.
شرکت‌های موفق در تقلید از اوبر را باید نوابغ «اجرا و پیاده‌سازی» در شرایط اکوسیستمی متفاوت و متغیر دانست؛ چرا که این کار لزوما فاقد خلاقیت و مذموم نیست، چه بسا که در دل همین تقلید صد‌ها ایده خلاقانه پدید آمده و اجرا شده است.
کپی آلمانی موفق از ای‌بی: آلاندو
بیشتر فعالان حوزه استارتاپها، با شرکت راکت اینترنت آشنایی دارند. این شرکت ایده‌هایی را که امکان موفقیت و پیشرفت دارند و به مدل معتبر و پایداری رسیده باشند، به راحتی و بی‌رحمانه کلون می‌کند.بنیان‌گذاران این شرکت سه برادر معروف (و البته به عقیده بعضی‌ها منفور) به نام برادران «سام‌ور» هستند.
برادران سام‌ور رزومه تحصیلی درخشانی دارند و سال‌ها نیز در سیلیکون وَلی فعالیت داشته‌اند. اما بزرگ‌ترین موفقیت آنها که باعث شهرت‌شان شده است، فروش سایت حراجی «آلاندو» به شرکت ای‌بی در سال ۱۹۹۹ میلادی (۱۳۷۸ خورشیدی) به قیمت ۳۵ میلیون دلار بود.
برادران سام‌ور هنگامی که در امریکا بودند می‌دیدند که همکارانشان استفاده فراوانی از سایت ای‌بی می‌کنند به همین دلیل تصمیم گرفتند چنین سایتی را در کشور خودشان به زبان آلمانی راه اندازی کنند. ارسال ایمیل‌های متعدد و درخواست از ای‌بی برای ایجاد سایتی مشابه ای‌بی در آلمان به نتیجه مشخصی منجر نشد و این برادران تصمیم گرفتند، خود چنین سایتی را ایجاد کنند. پس از یک ماه تلاش سایت آلاندو تاسیس شد و به شدت در آلمان مورد استقبال قرار گرفت.
سایت آلاندو یک کلون از سایت ای‌بی اما به زبان آلمانی بود. در میان اولین حراجی‌های سایت اسباب‌بازی‌های زمان کودکی این برادران قرار داشت. اولیور سام‌ور در این باره می‌گوید: «ما منتظر بازار نشدیم تا تقاضا ایجاد شود و پیدا شویم بلکه خودمان دست به کار شدیم».
طی صد روز پس از راه‌اندازی آلاندو، شرکت ای‌بی آن را با قیمت هنگفتی خریداری کرد. این یک موفقیت بزرگ برای برادران سام‌ور و اکوسیستم استارتاپی که به کلون کردن کسب و کار اعتقاد داشتند بود.
پس از این اتفاق، گروه‌های زیادی به ویژه در کشور‌های اروپایی غیرانگلیسی‌زبان تلاش کردند، چنین فرایندی را تکرار کنند و به موفقیت‌هایی هم دست یافتند. اما موفقیت برادران سام‌ور بسیار بزرگ‌تر از دیگر شرکت‌ها در اروپا بود و واکنش‌های منفی و مثبت فراوانی را بر انگیخت.
برخی، برادران سام‌ور را انسان‌هایی تهی از خلاقیت می‌دانستند که تنها پول برایشان اهمیت دارد و بعضی دیگر آنان را کارآفرین‌هایی می‌دانستند که با نبوغ خود باعث ایجاد شغل و پیشرفت در زمانی کوتاه شده‌اند.
در این مطلب بنا نداریم تا در این باره قضاوت کنیم اما اشاره به نکته‌ای خالی از لطف نیست. بعضی از فعالان استارتاپی در اروپا فهرستی را منتشر کردند که طبق آن، هنگام راه‌اندازی آلاندو و حتی قبل از آن، بیش از ۱۵ سایت مشابه ای‌بی در آلمان مشغول فعالیت بوده‌اند و موفقیت چندانی کسب نکرده‌اند. آنها در ادامه برادران سام‌ور را نوابغ اجرا و راه‌اندازی کسب و کار دانسته‌اند که خلاقیت را در دل تقلید‌های دیوانه‌وار خود بروز می‌دهند.
برادران سام‌ور (اگر یکی دیگه هم اضافه میشد، شبیه دالتونا میشدن)
یکی از این برادران می‌گوید: «زمانی که تبلیغات تلوزیونی استارتاپ مرسوم نبود ما بیش از ۱ میلیون دلار برای تبلیغات و افزایش فروش خود هزینه کردیم». شاید این جمله دیدگاهی از نحوه اجرا و راه‌اندازی کسب و کار توسط برادران سام‌ور به ما بدهد.
یکی از دلایل شکست استارتاپها در ایران عدم تسلط به حوزه برندینگ، مارکتینگ و تبلیغات است. ما می‌توانیم بهترین محصولات را بسازیم ولی در رساندن محصول به مخاطب آن محصول، ناتوانی بسیار زیادی داریم. بارها با مدیران بزرگی بحث‌های طولانی داشته‌ام و نتیجه از دیدگاه آنها فقط تمرکز بر محصول بوده است. امیدوارم روزی شاهد تعادل بین تولید محصول و ایجاد ارتباط با مخاطبین در اکوسیستم استارتاپی باشیم. – محمد تقی کریمی
تا به امروز هر ایده‌ای که در امریکا موفق بوده توسط برادران سام‌ور کپی کاری شده است و بیشتر در کشور‌های غیرانگلیسی‌زبان راه‌اندازی شده‌اند. بسیاری از آنان به شکست انجامیده‌‌اند و بعضی نیز موفقیت و سود فراوان به همراه داشته‌اند.
بررسی وضعیت کپی‌کاری و تقلید در اکوسیستم استارتاپی ایران
امیدوارم تا اینجا نسبت به کپی موضع منفی نداشته باشید، چرا که کپی کردن و کپی بودن در افکار عمومی اتفاقی منفی تفسیر می‌شود. هر چند که باور من این است که کپی کردن به هیچ عنوان کار ساده‌ای نیست. پر بی‌راه نیست اگر بگوییم ۹۰ درصد از استارتاپ‌های موفق در ایران، تقلید هنرمندانه‌ای از نمونه‌های مشابه خارجی هستند. در شرایط فعلی کشور، تقلید و کلون استارتاپ‌های موفق خارجی، به هیچ وجه امری منفی و ناپسند نیست زیرا فضای استارتاپی در ایران به گونه‌ای است که یافتن منابع مالی مطمئن و منابع انسانی متخصص برای فعالیت در یک استارتاپ خود موفقیت محسوب می‌شود.
نمونه‌های فراوانی در ایران را می‌توان مثال زد که در اجرا موفق بوده‌اند:
-
دیجی‌کالا، بامیلو (آمازون)
-
اسنپ، تپسی، تاچسی، ماکسیم (اوبر)
-
آپارات، تماشا (یوتیوب)
-
بازار، مایکت (گوگل پلی)
-
کلوب، فیس نما (فیس بوک)
-
فیلیمو، نماوا (نت فلیکس)
-
اسنپ فود، ریحون (گراب‌هاب)
-
زرین پال، پی دات آی آر (پی پال)
-
نت برگ، تخفیفان ( گروپان)
-
پونیشا، انجام میدم ( آپ ورک)
برندسازی یکی از مهم‌ترین اجزای اجرای موفق استارتاپ است. کپی ۱۰۰% یک محصول را می‌توان انجام داد، اما ایجاد برند برای آن محصول به هیچ عنوان کار ساده‌ای نیست. – محمد تقی کریمی
استارتاپ حمل و نقل مسافر با موتور محرکه خارجی
اسنپ را می‌توان معروف‌ترین استارتاپ حمل و نقل مسافر در ایران دانست. اسنپ به قول افراد فعال در این حوزه، اولین سرویس آنلاین هم‌سفری در ایران است. این استارتاپ از سال ۱۳۹۳ شروع به فعالیت کرد و رشد سریعی داشت.
طبق آمار اعلامی در ویکی‌پدیا، اسنپ در دو سال ابتدایی فعالیتش، به طور متوسط ماهانه صددرصد رشد داشته است. در چند سال اخیر اسنپ همواره در سر خط اصلی خبر‌های بخش استارتاپ و فناوری قرار داشته است، از حواشی فراوان درباره امنیت مسافران و کارمزد رانندگان تا سرمایه‌گذاری‌هایی که شرکت‌های مهم خارجی روی آن انجام دادند، به این استارتآپ کمک کرد که برای مخاطبان هدف شناخته شود.
طرز کار اسنپ مانند اوبر است، یعنی یک اپلیکیشن در اختیار کاربران قرار می‌گیرد که به کمک آن می‌توانند نزدیک‌ترین راننده به محل خود را پیدا کنند، مقصد خود را مشخص و درخواست هم‌سفری کنند. سپس موقعیت مکانی مسافر به راننده اعلام می‌شود و وی در صورت تمایل درخواست را تایید و مسافر را به مقصد می‌رساند. اسنپ فقط در طرز کار شبیه به اوبر نیست بلکه در عملکرد تجاری، مدل کسب و کار و تقریبا در همه چیز شبیه اوبر است، بنابراین می‌توان اسنپ را کلون کامل و موفقی از اوبر دانست.
موفقیت اسنپ از کجا آمده است؟
هنگامی که صحبت از کلون موفق می‌شود باید رد پایی از شرکت راکت اینترنت را جست‌وجو کرد. اگر در مورد اسنپ هم جست‌وجو کنیم به سرمایه‌گذاری مشترک ام‌تی‌ان و راکت اینترنت به مبلغ ۲۰ میلیون یورو خواهیم رسید. این دو شرکت سهام‌‌داران اصلی مجموعه‌ای هستند که اسنپ را در اختیار دارد. این مجموعه، مالک استارتاپ‌های اسنپ کیو، اسنپ فود، اسنپ تریپ، اسنپ هیت، اسنپ مارکت، اسکانو و بامیلو نیز هست.
مجموعه IIG یکی از شرکت‌هایی است که با قدرت در حال پیاده سازی دانش برندینگ در تمام ابعاد کسب و کارهایش می‌باشد، دانشی که در سایر استارتاپها نه تنها مورد استفاده قرار نمی‌گیرد، بلکه بسیاری با آن مخالفت می‌کنند و آن را فقط هزینه اضافی می‌دانند. در صورتی که اگر به دانش برندینگ تسلط داشته باشیم متوجه می‌شویم که برندینگ باعث کاهش هزینه و افزایش اثربخشی در تمام ابعاد می‌شود. – محمد تقی کریمی
پس از جذب سرمایه توسط اسنپ، رویکرد برندسازی و توسعه زیرساخت‌های پذیرش این سرویس در شهر‌های مختلف، در دستور کار مدیران این شرکت قرار گرفت. تبلیغات و رپورتاژ‌های تبلیغاتی با جدیت بیش‌تری دنبال شد و قوانینی برای افزایش کیفیت خدمات شرکت و سفر‌ها وضع شد. به طور کلی دلایل موفقیت اسنپ را می‌توان در چند عامل زیر خلاصه کرد:
-
حفظ تعادل در رضایت مشتریان و رانندگان: از آنجایی که اسنپ تنها یک واسطه میان مسافران و رانندگان است، به گفته مدیر عامل سابق اسنپ، سعی در کسب رضایت مشتریان و رانندگانی که برای اسنپ کار می‌کنند از مهم‌ترین دلایل رشد این شرکت است.
-
توجه ویژه به کاربران اولیه: هنگامی که اسنپ راه‌اندازی شد، مالکان آن به درستی پیش‌بینی کرده بودند که با قشر ریسک‌پذیر و بسیار باهوش استفاده‌کننده از خدمات اینترنتی روبه‌رو می‌شوند. آنها می‌دانستند که این افراد توانایی تاثیرگذاری و انتقال تجربه را به اطرافیان خود دارند. به همین دلیل جای ضعف سیستم حمل و نقل در شهر‌های بزرگ را با ارائه خدمات باکیفیت که در آن به نظرات مشتریان احترام گذاشته می‌شود، پر کردند.
-
تبلیغات کاربران: مشاهده کیفیت و قیمت مناسب اسنپ توسط کاربران آن یک تجربه بی‌نظیر بود. به همین دلیل کاربران در فضای دیجیتال و واقعی شروع به صحبت کردن درباره آن کردند تا به شناخته شدن هر چه بیشتر این سرویس کمک کنند.
-
تغییر سبک قدیمی تاکسی‌رانی به چهره‌ای فناورانه و پویا: سال‌ها بود که تغییری در سبک صنعت تاکسی‌رانی در کشور دیده نمی‌شد و مشکلاتی که مسافران از آن حرف می‌زدند، نه تنها گوش شنوایی پیدا نمی‌کردند بلکه با محدودیت‌هایی مانند ترافیک به وسعت آنها افزوده شده بود. اسنپ در بهترین زمان پا به بازار گذاشت و توانست در ماه‌های ابتدایی رشد صددرصدی داشته باشد.
شهرام شاهکار “کارآفرین باید جنگنده باشه”
دیدگاه شهرام شاهکار در رشد سریع و موفقیت اسنپ بسیار تاثیرگذار بوده و سایر محصولات هوشمندانه به خانواده اسنپ پیوستند. – محمد تقی کریمی
بررسی جدید‌ترین محصول با پیش‌وند اسنپ: اسنپ کیو
اسنپ کیو اپلیکیشنی تازه از گروه اسنپ و یک کپی بسیار خوب از محصول مشابهی به نام اچ‌کیو تریویا است. این نرم‌افزار در واقع تلاشی دیگر برای تقویت هویت برند اسنپ است که مدیران این شرکت در نظر دارند. معرفی این اپلیکیشن در رپورتاژ‌های تبلیغاتی معمولا با جمله‌ای شبیه به این آغاز می‌شود: «اسنپ کیو علاوه بر آن‌که اطلاعات عمومی شما را محک می‌زند و به آن اضافه می‌کند، می‌تواند جیب شما را هم از جایزه‌های نقدی پر کند».
اسنپ کیو یک الگو برداری بسیار موفق
کاربران اسنپ کیو، راس ساعت خاصی می‌توانند بر بستر این نرم‌افزار سوالاتی را پاسخ دهند و جوایز نقدی دریافت کنند. کاربران باید این نرم‌افزار را نصب کنند و با ورود مشخصات خود در آن عضو شوند. سپس راس ساعت ۲۱ آنلاین باشند تا به ۱۲ سوال اطلاعات عمومی پاسخ دهند و برنده جایزه نقدی خاصی که ممکن است هر شب تغییر کند شوند. در صورتی که چند نفر موفق به پاسخ دادن به همه ۱۲ سوال شوند جایزه بین نفرات برنده تقسیم می‌شود.
یکی از استراتژی‌های بازاریابی برای برندینگ، بازارسازی و افزایش فروش خانواده‌ای از محصولات است. درست همان کاری که اسنپ در حال انجام آن است. این راهبرد علاوه بر کم هزینه بودن باعث معرفی محصولات جدید و تبلیغ محصولات قبلی می‌شود. اسنپ کیو، به دلایل ذیل برای برندسازی اسنپ بسیار ارزشمند و اثرگذار است:
-
نزدیک کردن افراد خانواده به هم
-
ایجاد هیجان در مخاطب
-
افزایش آگاهی نسبت به برند اسنپ
-
حفظ جایگاه اسنپ در ذهن مخاطب در بالاترین نقطه
-
کاهش هزینه‌های تبلیغاتی اسنپ
یکی از استراتژی‌های برندسازی اسنپ که بطور واضح می‌توان به آن اشاره کرد، تلاش برای تسلط اسنپ به ذهن مخاطب است. brand dominance در واقع یعنی زمانی که شما می‌خواهید یک محصول را انتخاب کنید، فقط از آن خانواده مشخص خرید می‌کنید. مانند کسی که تحت سلطه محصولات اپل باشد. یا برای خرید لوازم خانه فقط از محصولات یک شرکت خاص استفاده می‌کنید.
نت برگ و دستانی که صدا دارند
اجازه دهید در مورد ضرب المثل یک دست صدا ندارد یک جمله بگویم: نت برگ استارتاپی است که خلاف این ضرب المثل را ثابت کرد. چه چیزی بهتر از اینکه تنهایی خرید کنیم و به ما امتیاز و تخفیف‌های خرید گروهی را بدهند؟ به نظر می‌رسد با سایت نت برگ یک دست واقعا صدا دارد!
سایت نت برگ یک سایت تخفیف خرید گروهی است. سایت نت برگ کسب و کار‌های معتبر را در سایت خود معرفی می‌کند و در عوص آنان باید برای خرید گروهی کاربران نت برگ تخفیف‌های ویژه در نظر بگیرند. همین الان نیز شما می‌توانید به نت برگ مراجعه کنید و کسب و کار‌های مانند رستوران‌ها و فروشگاه‌های بزرگ را مشاهده کنید که در مورد خود توضیحاتی داده‌اند و تخفیف‌های خوبی نیز برای کاربران ارائه کرده‌اند.
استارتاپ نت برگ از سال ۹۰ توانست به یکی از معتبرترین و خلاق‌ترین سایت‌های خرید گروهی در ایران تبدیل شود اما آیا این سایت تماما به خلاقیت مدیران خود وابسته است؟ در حالی که برای خلاقیت مدیران نت برگ احترام قائل هستیم اما الگو برداری دقیق آنها از سایت گروپان را بیشتر تحسین می‌کنیم.
گروپان ایده‌ای بود که مدیران سایت پوینت (the point) از عمق ویرانه‌های سایت شکست خورده خود بیرون کشیدند و در مدت کوتاهی به موفقیت خیره کننده‌ای رساندند. پوینت در واقع سایتی برای همگرایی گروهی در راستای رسیدن به هدفی مشترک بود، اگرچه در ابتدا این سایت ایده‌ای بی‌نظیر به نظر می‌رسید اما رویکرد‌های عمومی دیگر در فضای وب امریکا مخصوصا رونق شبکه‌های اجتماعی مانع از موفقیت این سایت شد و یک سال بعد در سال ۲۰۰۷ (۱۳۸۶ شمسی) پس از ماه‌ها ایده پردازی، هم فکری و تلاش سایت گروپان شکل گرفت.
گروپان به سرعت رشد کرد و طی دو سال علاوه بر ۲۸ شهر بزرگ امریکا در کشور‌های آلمان، ایتالیا، فرانسه، اسپانیا، انگلیس، سوئد و بلژیک شعبی از شرکت را تاسیس کرد. در این میان دانشجوی جوانی به اسم علیرضا صادقیان که مشغول تحصیل در دانشگاه کلمبیا امریکا بود از طریق دوستان خارجی خود از موفقیت‌های سایت گروپان اطلاع پیدا کرد و قرار بر این شد که استارتاپی مانند آن را در ایران راه اندازی کند.
صادقیان به ایران آمد و تصمیمش را با پسر عمویش در میان گذاشت، شراکت آنها موفق بود و به تاسیس نت برگ انجامید. تزریق پول از طرف خانواده متمول صادقیان در چند نوبت و نبوغ علیرضا در الگو برداری از گروپان و بومی سازی نت برگ باعث شد سایت به سرعت رشد کند. سایت نت برگ امروز سایتی معتبر برای خرید گروهی است، این استارتاپ تنها سایت اینترنتی ایرانی است که در اتحادیه جهانی سایت‌های خرید گروهی عضویت دارد.
از نظر علیرضا صادقیان مدیر عامل نت برگ موفقیت این استارتاپ و تداوم موفقیت‌های آن مدیون تیم اجرایی و فنی قوی و انسجام و هماهنگی آنان با یکدیگر است. به هر روی باید اذعان کرد که نت برگ چالش‌های لاینحلی مانند اعتماد به تجارت الکترونیک را برای خود حل کرد. درکنار چنین چالش‌هایی توان تیم فنی و بازاریابی و توجه تیم نت برگ به ابعاد مختلف کسب و کار در ایران را باید ستود.
در سال‌های اخیر رقابت بین دو استارتاپ نت برگ و تخفیفان که مدل کسب و کار مشابهی دارند، بالا گرفت تا جایی که خرید کلمه کلیدی «نت برگ» توسط تخفیفان حاشیه‌های فراوانی را به همراه داشته است.
زرین پال واسطه‌ای ارزنده
افرادی که به عنوان دانشجو از ایران خارج شدند و در هيات استاد یا متخصص به ایران بازگشته‌اند به خوبی پیشرفت تجارت الکترونیک را در ایران احساس می‌کنند. شاید سال‌های قبل تجارت الکترونیک فقط برای عده‌ای خاص شناخته شده بود که درصد کمی از آنان به این شیوه تجارت اطمینان داشتند و آینده روشنی برای آن متصور بودند.
امروز اما به لطف استارتاپ‌های قدرتمند و با سابقه‌ای مانند زرین پال امکان پیشرفت و افزایش بهره‌وری در تجارت بیش از پیش وجود دارد. زرین پال هنگامی تاسیس شد که کسب و کار مجازی در ایران پدیده‌ای نوپا محسوب میشد. هنگامی که روند طولانی و طاقت فرسای اخذ درگاه پرداخت اینترنتی نشان از بی‌توجهی و بی‌تمایلی بانک‌ها به ارائه این خدمت را داشت.
سال ۱۳۸۹ در گرما‌گرم توسعه زیر ساخت‌های اینترنت و ورود ابزار‌های جدید برای دسترسی به آن، گروهی کوچک که چند سال قبل شرکت سامان سیستمز را راه‌اندازی کرده بودند، تصمیم گرفتند برای راحتی کار مشتریان خود راه حلی ارائه دهند که هم مشکل پرداخت اینترنتی را رفع کند و هم اعتماد را بین خریدار و فروشنده در تجارت الکترونیک برقرار سازد.
به این تریتب با الگوبرداری از استارتاپ پی‌پال که در آن زمان ۱۰ سالی از عمر آن می‌گذشت، اولین بستر عمومی انتقال پول به صورت اینترنتی توسط زرین پال در ایران معرفی شد. در ابتدا مفهوم انتقال پول به صورت اینترنتی توسط زرین پال همان ارائه درگاه پرداخت اینترنتی بود اما بعد‌ها خدمات خود را گسترش داد. لازم به ذکر است که واسطه‌گری برای جلب اعتماد طرفین و معامله با یکدیگر از مهم‌ترین ویژگی‌های زرین پال است. به طور خلاصه موفقیت این استارتاپ را می‌توان در چند عامل زیر بیان کرد:
-
نبود رقابت در زمینه پرداخت اینترنتی (در اوایل شروع کار)
-
وجود مشتریان اولیه و بخش‌بندی مناسب مشتریان و بازار
-
انعطاف‌پذیری بالای استارتاپ زرین پال نسبت به بانک‌های خواهان ارائه خدمات یکسان
-
پشتکار و آمادگی بالا در مذاکره با بانک‌ها و نهاد‌های مالی
-
تسهیل ارتباط مشتریان و درصد تراکنش‌های موفق زیاد
-
طی روند علمی برندسازی و رویکرد سخت‌گیرانه نسبت به حفظ وجهه مثبت آن
برادران امیری، بنیان‌گذاران زرین پال حتی فیلترینگ سایت را در مقطعی خاص به نفع این استارتاپ دانسته‌اند زیرا باعث شده است که با فراغ بال بیشتر به توسعه خدمات خود بپردازند و رقبا نیز فعالیت‌های خارج از قانون خود را به واسطه خطر فیلترینگ متوقف کنند.
نکته‌ای که مشخص است، نحوه کپی‌برداری این استارتاپ از پی پال است. به نظر می‌رسد برادران امیری با رجوع به تجربیات گذشته با بررسی همه جانبه اقدام به الگوبرداری از محصولات و خدمات پی پال می‌کنند، به طوری که پس از معرفی محصول یا خدمت جدید توسط پی‌پال مدت زمان یک سال و حتی بیشتر زمان می‌برد تا زرین پال مشابه آن خدمات و محصولات را در ایران معرفی و عرضه کند.
یکی از برادران امیری در این باره اعلام کرده است که محصولاتی مانند درگاه پرداخت اشتراکی، زرین کارت، زرین گیت و درگاه مستقیم اختصاصی با هدف جذب مشتریان بیشتر به استفاده از درگاه پرداخت زرین پال عرضه می‌شود و زمانی نسبتا طولانی نیاز است تا شرایط برای معرفی و عرضه محصول جدید ایجاد شود.
شاید یکی از مهم‌ترین خبر‌هایی که درباره زرین پال شنیده شد خبر هک و دسترسی به پایگاه‌داده آن توسط هکر‌ها بود. البته دسترسی به اطلاعات مشتریان زرین پال توسط مدیران این شرکت و اکانت‌های رسمی زرین‌پال در شبکه‌های اجتماعی تکذیب شد و بسیاری از کارشناسان امنیت شبکه نیز بر آن صحه گذاشتند.
با وجود رقابت شدید در حوزه فعالیت زرین پال و ظهور رقبای توانمند، این استارتاپ همچنان راه خود را با قدرت ادامه می‌دهد و اخیرا نیز از سوی بانک مرکزی موفق به دریافت مجوز پرداخت یار رسمی شده است.
امروز زرین‌پال با شناخت کامل از فرآیندهای برندسازی و ایجاد یکپارچگی در تمام ابعاد، نه تنها خود را از سایر فعالین این حوزه متمایز کرده بلکه موفقیت خود را نیز تضمین کرده است. – محمد تقی کریمی
و در نهایت اگر محصولات و برندهایی که در این مقاله به آنها اشاره کرده‌ایم، موفق هستند، آنها فقط کپی ۱۰۰% و بسیار خوب نیستند، بلکه علاوه بر الگوبرداری از ایده و مدل کسب و کاری دیگر، آنها را بومی سازی و ویژگی‌های بسیار دیگری نیز ایجاد کرده‌اند.
همیشه به پلن‌های بعدی هم فکر کنید
نکته پایانی:
-
الگو برداری و کپی بودن بد نیست، اما چطور اجرا کردن آن الگو بسیار مهم است.
-
بومی سازی الگوها و کپی‌های اصلی پس از کسب موفقیت‌های اولیه الزامی است.
هر ایراد و انتقادی به این مقاله داشته باشید، لطفا به صورت کامنت به ما اطلاع دهید و در صورت درستی آن در اولین فرصت آن بخش را بهبود و یا تغییر می‌دهیم.
به جای تمرکز بر ایجاد محصول، بر ایجاد برندها تمرکز کنید. محصولات کپی می‌شوند اما برندها ساخته می‌شوند. – محمد تقی کریمی
